free solar chulha yojana भारतातील ग्रामीण आणि निम-शहरी भागातील महिलांना पर्यावरणपूरक आणि स्वच्छ स्वयंपाकासाठी प्रोत्साहन देण्यासाठी इंडियन ऑईल कॉर्पोरेशन लिमिटेडने ‘सूर्य नूतन’ ही नाविन्यपूर्ण सौर ऊर्जा प्रणाली विकसित केली आहे. या योजनेचा उद्देश महिलांना पारंपरिक इंधनांपासून मुक्त करून त्यांना सुरक्षित, आरोग्यदायी आणि टिकाऊ पर्याय उपलब्ध करून देणे आहे. ‘सूर्य नूतन’ ही प्रणाली खास करून अशा ठिकाणी उपयुक्त ठरते जिथे गॅस किंवा इतर इंधनांच्या उपलब्धतेत अडथळे येतात. या माध्यमातून ग्रामीण महिलांचा वेळ, पैसा आणि श्रम वाचतो, तसेच प्रदूषणातही लक्षणीय घट होते.
सौर चूल वैशिष्ट्ये
‘सूर्य नूतन’ ही एक आधुनिक व नाविन्यपूर्ण सौर ऊर्जा आधारित चूल आहे, जी इंडियन ऑईल कंपनीच्या संशोधन आणि विकास विभागाने खास घरगुती वापरासाठी तयार केली आहे. ही चूल घराच्या छतावर बसवलेल्या सौर पॅनेलच्या सहाय्याने सूर्यप्रकाशातून थेट ऊर्जा संकलित करते. संकलित झालेली ही ऊर्जा उष्णतेमध्ये रूपांतरित होते आणि त्यामुळे स्वयंपाक करणे शक्य होते. ही प्रणाली पारंपरिक इंधनांवर अवलंबून न राहता पर्यावरणपूरक पर्याय देणारी आहे. ‘सूर्य नूतन’ ही सौर चूल स्वयंपाकासाठी स्वच्छ, सुरक्षित आणि खर्चिकदृष्ट्या वाचवणारी आहे.
थर्मल स्टोरेज तंत्रज्ञान
सौर चुलीचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यामध्ये वापरण्यात आलेली थर्मल स्टोरेज तंत्रज्ञान प्रणाली. यामुळे दिवसा सौर पॅनेलद्वारे साठवलेली उष्णता रात्री किंवा ढगाळ हवामानातही वापरता येते, ज्यामुळे स्वयंपाकाचा खंड पडत नाही. हे तंत्रज्ञान सतत सूर्यप्रकाश नसलं तरीही जेवण तयार करण्यास मदत करते, आणि ही या चुलीची मोठी ताकद ठरते. ही चूल सिंगल बर्नर आणि डबल बर्नर अशा दोन्ही प्रकारांमध्ये उपलब्ध असून, प्रत्येक कुटुंब आपल्या गरजेनुसार निवड करू शकते. गृहिणींसाठी ही चूल स्वयंपाक सुलभ करणारी असून श्रम आणि वेळ दोन्ही वाचवते.
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया
फ्री सोलर चुलीच्या योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी सर्वप्रथम इंडियन ऑईलच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देणे आवश्यक आहे. https://iocl.com/pages/SolarCooker अर्ज फॉर्म भरताना तुमचे पूर्ण नाव, ईमेल आयडी, राज्य व जिल्हा, कुटुंबातील एकूण सदस्य संख्या आणि वर्षभरात वापरलेल्या एलपीजी सिलेंडरची माहिती द्यावी लागते. याशिवाय, तुम्हाला हवा असलेला सौर पॅनलचा प्रकार व बर्नरचा पर्याय (सिंगल किंवा डबल) देखील निवडावा लागेल. अर्ज करताना तुमच्याकडे काही शंका किंवा प्रश्न असतील, तर ते देखील फॉर्ममध्ये नमूद करण्याची सुविधा आहे. ही प्रक्रिया पूर्णपणे ऑनलाइन आहे.
आवश्यक कागदपत्रे
फ्री सोलर चुलीच्या योजनेसाठी अर्ज करताना काही आवश्यक कागदपत्रांची प्रत अपलोड करणे बंधनकारक आहे. आधार कार्ड, पॅन कार्ड किंवा इतर ओळखपत्र, पत्त्याचा पुरावा म्हणून रेशन कार्ड, वीज बिल किंवा अधिकृत पत्त्याचे कोणतेही दस्तऐवज, बँक खात्याची माहिती देताना बँक पासबुकची स्कॅन केलेली प्रत अपलोड करावी लागेल. हे सर्व कागदपत्रे स्पष्ट आणि पूर्ण असावीत, जेणेकरून अर्ज प्रक्रिया कोणत्याही अडचणीशिवाय पूर्ण होऊ शकेल. कागदपत्रांची पूर्तता केल्यानंतरच अर्ज मान्य होईल आणि लाभ मिळवता येईल, सर्व माहिती काळजीपूर्वक भरणे आवश्यक आहे.
पात्रता व निवड
सर्व आवश्यक माहिती व कागदपत्रे काळजीपूर्वक भरून घेतल्यानंतरच अर्ज सबमिट करावा. एकदा अर्ज सादर केला की, तो पुढील प्रक्रियेसाठी भारतीय ऑईलच्या संबंधित विभागाकडे पाठवला जाईल. अर्जदार भारतीय नागरिक असणे अत्यावश्यक आहे. तसेच अर्जदाराचा राहण्याचा पत्ता ग्रामीण किंवा निमशहरी भागातील असावा, ही अट आहे. या योजनेअंतर्गत आर्थिकदृष्ट्या मागास किंवा दुर्बल कुटुंबांना विशेष प्राधान्य दिले जाते. अर्जासोबत आधार कार्ड, ओळख व पत्त्याचा पुरावा, तसेच बँक खात्याचे तपशील ही कागदपत्रे अनिवार्य आहेत.
किंमत व वितरित प्रक्रिया
‘सूर्य नूतन’ सौर चूल या प्रणालीची किंमत सुमारे ₹12,000 ते ₹23,000 दरम्यान असून, ती बाजारात उपलब्ध असलेल्या अन्य सौर चूल प्रणालींपेक्षा अधिक स्वस्त आणि उपयुक्त आहे. ही चूल वापरण्यास सुलभ असून, यामुळे घरगुती ऊर्जा खर्चात मोठी बचत होऊ शकते. भारतीय ऑईलच्या अधिकृत संकेतस्थळावर ऑनलाइन अर्ज केल्यास, संबंधित अधिकाऱ्यांकडून आवश्यक तपासणी आणि मंजुरी मिळाल्यानंतर ही प्रणाली थेट आपल्या घरी वितरित केली जाते. या योजनेचा लाभ ग्रामीण तसेच शहरी भागातील महिलांपर्यंत पोहोचवण्याचा प्रयत्न केला जात आहे.
पर्यावरणीय फायदे
सौर ऊर्जेचा वापर स्वयंपाकासाठी केल्यास पर्यावरणाला हानी न पोहचवता स्वच्छ ऊर्जा वापरण्याचा उत्तम पर्याय ठरतो. यामध्ये कोणताही धूर, कार्बन उत्सर्जन किंवा इतर प्रदूषक घटक निर्माण न झाल्यामुळे हवेची गुणवत्ता सुधारते. अशा प्रकारच्या स्वयंपाकामुळे श्वसनाच्या समस्या, डोळ्यांची जळजळ यांसारख्या आरोग्यविषयक तक्रारींमध्येही लक्षणीय घट होते. यामुळे घरातील महिलांचे आणि कुटुंबातील सदस्यांचे आरोग्य सुरक्षित राहते. स्वयंपाकाच्या पारंपरिक पद्धतींमध्ये लागणाऱ्या इंधनाच्या तुलनेत ही पद्धत अधिक सुरक्षित आणि आरोग्यदायी ठरते.
दीर्घकालीन फायदा
सौर स्वयंपाक पद्धतीमुळे दर महिन्याला LPG सिलेंडरसाठी लागणारा खर्च वाचतो, त्यामुळे घरखर्चावर आर्थिक बचत होते. एकदा सौर पॅनल बसवले की दीर्घकाळ त्याचा फायदा घेता येतो आणि तोही फार कमी देखभालीसह. सौर पॅनलद्वारे दिवसभर ऊर्जा संकलित केली जाते आणि ती ऊर्जा थर्मल स्टोरेजमध्ये साठवून ठेवता येते, ज्यामुळे सूर्यप्रकाश नसतानाही स्वयंपाक शक्य होतो. ही व्यवस्था वर्षानुवर्षे टिकणारी असून वारंवार बदल किंवा खरेदी करण्याची गरज नसते. त्यामुळे ही गुंतवणूक दीर्घकालीन फायदे देणारी ठरते. स्वयंपाकासाठी फायदेशीर असा एक उत्तम पर्याय आहे.
अधिक माहिती व मार्गदर्शन
अर्ज प्रक्रिया आणि सविस्तर माहितीसाठी भारतीय ऑईल कंपनीच्या अधिकृत संकेतस्थळाला भेट देणे अत्यंत आवश्यक आहे. https://iocl.com/pages/SolarCooker या पत्त्यावर जाऊन तपशीलवार माहिती पाहता येईल. या संकेतस्थळावर सौर कुकरचे प्रकार, त्याचे फायदे, अर्जाची अट व अर्हता, तसेच अर्ज सादर करण्याची प्रक्रिया संपूर्णपणे समजावून दिली आहे. यामध्ये इच्छुक लाभार्थ्यांना ऑनलाईन अर्ज कसा करावा, कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत, तसेच निवड प्रक्रियेबद्दलही माहिती मिळते. ही योजना अनेक कुटुंबांसाठी उपयुक्त ठरू शकते.