Drone Spraying In Farming सध्या शेतीत शेतकऱ्यांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागत आहे, त्यात मजुरांची कमतरता ही एक गंभीर आणि वाढती समस्या ठरली आहे. शेतमजूर मिळवण्यासाठी दिवसानुदिवस अधिक पैसे खर्चावे लागतात, आणि तरीही कामासाठी वेळेवर मजूर मिळतीलच याची खात्री नसते. विशेषतः खरिप आणि रब्बी हंगामात वेळेवर मशागत, पेरणी, फवारणी आणि इतर प्रक्रिया पार पाडणे खूप महत्त्वाचे असते. मात्र, मजुरांचा तुटवडा आणि त्यांच्या मजुरीचे वाढलेले दर यामुळे वेळेवर ही कामे होणे कठीण बनते. विशेषत: कीड नियंत्रणासाठी केली जाणारी औषध फवारणी ही वेळेत झाली नाही, तर त्याचा थेट परिणाम पिकाच्या गुणवत्तेवर आणि उत्पादनावर होतो.
ड्रोनने फवारणी सोपी आणि जलद
शेतकरी आता आधुनिक तंत्रज्ञानाकडे वळताना दिसत आहेत आणि त्यात “ड्रोन फवारणी” हा एक महत्त्वाचा आणि क्रांतिकारी बदल ठरतो आहे. ड्रोनच्या सहाय्याने औषध फवारणी केल्यास ते काम अधिक अचूक, वेगवान आणि कमी खर्चिक होते. फक्त काही मिनिटांत संपूर्ण शेतात औषधाचा समप्रमाणात मारा होतो, ज्यामुळे मजुरांवरची अवलंबित्वही कमी होते. उंचसखल भाग, ओलसर माती किंवा मोठ्या शेतजमिनीवर पारंपरिक पद्धतीने फवारणी करणे कष्टाचे असते, पण ड्रोनच्या मदतीने हे सहज शक्य होते. त्यामुळे वेळेची बचत तर होतेच, शिवाय उत्पादनातही वाढ होते. अनेक प्रगत राज्यांतील शेतकरी याचा सकारात्मक अनुभव घेत आहेत.
वेळ-खर्च वाचवणारी ड्रोन सेवा
शेतीमध्ये तंत्रज्ञानाचा वापर वाढत असताना ड्रोनच्या सहाय्याने औषध फवारणी करणे ही एक अत्यंत फायदेशीर आणि आधुनिक पद्धत ठरत आहे. पारंपरिक पद्धतीने फवारणी करताना शेतकऱ्यांना मजुरांवर अवलंबून राहावे लागते, वेळ अधिक लागतो आणि खर्चही जास्त येतो. मात्र, ड्रोनचा वापर केल्याने ही सर्व अडचणी कमी होतात. एका ड्रोनने सुमारे अर्ध्या तासात एक एकर शेतावर अत्यंत अचूक पद्धतीने औषध फवारणी करता येते. यासाठी लागणारा खर्चही तुलनेत खूप कमी असून सध्या ही सेवा फक्त ६०० रुपयांत मिळत आहे. यामुळे छोट्या आणि मध्यम शेतकऱ्यांनाही ही सेवा परवडणारी ठरते.
मोठ्या शेतांवर जलद फवारणी
पारंपरिक फवारणी करताना शेतकरी एका वेळी फार कमी क्षेत्रावर काम करू शकतो, त्यामुळे वेळ जास्त लागतो आणि कीटकनाशकाचा प्रभावही संपूर्ण पिकावर समप्रमाणात पडत नाही. पण ड्रोनच्या सहाय्याने एका दिवसात तब्बल १५ ते २० एकर क्षेत्रावर अत्यंत अचूक आणि सम प्रमाणात फवारणी करता येते. यामुळे पीक लवकर वाचवता येते आणि रोगराईचा प्रसार थांबवणे सोपे होते. विशेषतः हवामानातील अचानक बदल, कीटकांचा झपाट्याने होणारा प्रसार यासारख्या परिस्थितींमध्ये ड्रोन फवारणी हे एक प्रभावी उपाय ठरते. कमी वेळात अधिक क्षेत्रावर काम झाल्याने मजुरांवरील खर्च व कष्टही वाचतात. त्यामुळे शेतकरी अधिक उत्पादक, स्वयंपूर्ण आणि आधुनिक बनतो, हे निश्चित आहे.
विविध पिकांवर ड्रोनचा वाढता वापर
शेतीत आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर वाढत असून ड्रोनच्या मदतीने औषध फवारणी करणे शेतकऱ्यांसाठी एक मोठे वरदान ठरत आहे. ऊस, हरभरा, गहू, भात, भुईमूग, सोयाबीन यांसारख्या अनेक पिकांवर ड्रोनचा वापर करून प्रभावी फवारणी केली जात आहे. पारंपरिक पद्धतींमध्ये जिथे वेळ, श्रम आणि औषधाची नासाडी होते, तिथे ड्रोनमुळे हे सगळे टाळता येते. शेतात मोठ्या प्रमाणावर फवारणी करावी लागते तेव्हा ड्रोन फार कमी वेळेत काम पूर्ण करतो. त्यामुळे उत्पादकतेत वाढ होते आणि शेतकऱ्यांचा वेळ आणि खर्चही वाचतो. ही नवी पद्धत आता ग्रामीण भागातही लोकप्रिय होत आहे.
उंच पिकांवर ड्रोनने उत्कृष्ट परिणाम
विशेषतः उंच आणि जास्त घनदाट पिकांमध्ये ड्रोनद्वारे फवारणी करणं अत्यंत फायदेशीर ठरतंय. उदाहरणार्थ, ऊसाच्या शेतीत पारंपरिक फवारणी करताना औषध झाडाच्या टोकांपर्यंत पोहोचत नाही, पण ड्रोनमुळे ती अडचण दूर होते. ड्रोनवर बसवलेले आधुनिक नोजल्स औषधाचा बारीक थर पिकांवर टाकतात आणि संपूर्ण झाड झाकलं जातं. यामुळे कीटक आणि रोगांवर नियंत्रण अधिक प्रभावी होतं. फळबाग, फुलशेती आणि भाजीपाला पिकांमध्येही या पद्धतीने परिणामकारक संरक्षण मिळतं. त्यामुळे भविष्यात शेतीत ड्रोनचा वापर आणखी वाढण्याची शक्यता आहे.
ड्रोन खरेदीसाठी अनुदान
शेतकरी गट किंवा कृषी सेवा संस्था एकत्र येऊन ड्रोनची खरेदी करू शकतात. ड्रोनची किंमत साधारणपणे सहा ते नऊ लाख रुपयांदरम्यान असते, पण यावर सरकारकडून मोठ्या प्रमाणात अनुदान मिळते. सामान्य शेतकऱ्यांना ४० टक्के अनुदान दिले जाते, तर जर अर्जदार कृषी पदवीधर असेल, तर त्याला ५० टक्क्यांपर्यंत अनुदान मिळण्याचा विशेष लाभ मिळतो. यामुळे एकट्याने ड्रोन खरेदी करणे महाग पडू शकते, पण शेतकरी गट किंवा सेवा संस्थेद्वारे सामूहिकपणे खरेदी केल्यास खर्च खूपच कमी होतो. अशा प्रकारे एकत्र येऊन ड्रोन घेतल्याने प्रत्येक शेतकऱ्याला फायदा होतो आणि त्यांचा शेतीत वापर अधिक सोपं होतो.
आधुनिक ड्रोनची वैशिष्ट्ये
ड्रोनमध्ये सुमारे दहा लिटर क्षमतेचा औषध पंप बसवलेला असतो, जो एका एकर क्षेत्राच्या फवारणीसाठी पूर्णपणे योग्य आणि पर्याप्त ठरतो. या तंत्रज्ञानामुळे फवारणीचे काम वेगाने आणि अचूकतेने करता येते, ज्यामुळे रासायनिक औषधांचा वापरही नियंत्रणात राहतो. पारंपरिक पद्धतीच्या तुलनेत ड्रोन फवारणी अधिक सुरक्षित आणि प्रभावी ठरते, तसेच वेळ आणि मेहनत देखील मोठ्या प्रमाणात बचत होते. परिणामी, शेतकऱ्यांना उत्पादन वाढवण्यास मदत होते आणि शेती अधिक आधुनिक, सुलभ व पर्यावरणपूरक बनते. सामूहिक ड्रोन खरेदीमुळे शेतकरी समुदायाला दीर्घकालीन आर्थिक व तांत्रिक लाभ मिळतो.
सांगली-कोल्हापूरमध्ये ड्रोन सेवा झपाट्याने
सांगली आणि कोल्हापूर जिल्ह्यांमध्ये सध्या ५० पेक्षा जास्त ड्रोन कार्यरत आहेत, जे शेतकऱ्यांना भाड्याने उपलब्ध करून दिले जातात. हे तंत्रज्ञान मुख्यतः ग्रामीण भागात जलद गतीने पसरत आहे, ज्यामुळे अनेक शेतकरी त्याचा लाभ घेत आहेत. ड्रोनच्या वापरामुळे शेतीतील विविध कामे जसे की खत पेरणे, पीक तपासणी, कीटकनाशक फवारणी यांसारखी कामे अधिक प्रभावी आणि कमी वेळात होऊ शकतात. परिणामी, शेतकऱ्यांना शेतीसंबंधी निर्णय घेणे अधिक सोपे आणि जलद होते. अशा तंत्रज्ञानामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पादनक्षमता आणि उत्पन्न वाढण्याची शक्यता अधिक आहे.
निष्कर्ष:
भविष्यात ड्रोन तंत्रज्ञान शेतकऱ्यांसाठी एक अत्यावश्यक साधन म्हणून विकसित होणार आहे, कारण ते वेळ आणि श्रम वाचवण्यास मदत करते तसेच शेतीचे व्यवस्थापन अधिक तंत्रज्ञानाधारित आणि शास्त्रीय बनवते. सध्या या सेवांचा विस्तार झपाट्याने होत आहे, त्यामुळे भविष्यात ड्रोन सेवा संपूर्ण ग्रामीण महाराष्ट्रात पोहोचेल अशी अपेक्षा आहे. या नव्या तंत्रज्ञानामुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतीसाठी अधिक परिणामकारक उपाय वापरण्यास संधी मिळणार आहे, ज्यामुळे शेती अधिक टिकाऊ, उत्पादनक्षम आणि पर्यावरणास अनुकूल होण्याचा मार्ग खुला होईल.